Een maaltijdbox, het Paleodieet en de behoefte – Deel 2 van 3

Zoals vermeld in Deel 1 lijkt het eind van de wildgroei aan maaltijdboxen die inspelen op een dieettrend nog niet in zicht, aangezien er genoeg dieetbehoeftes zijn en dagelijks lijken te ontstaan. Eén zo’n dieetbehoefte is het vermijden van “snelle” koolhydraten.

Een jaar of 20 geleden was het Atkinsdieet razend populair om snel mee af te vallen. Het dieet berustte op het principe dat snelle koolhydraten dik maken, niet zozeer de directe inname van vet. Dat klinkt niet logisch aangezien het wel degelijk onverbrand vet is dat zich ophoopt en dik maakt, maar het snijdt wel hout. Mono- en disachariden (bv glucose, fructose, sacharose) en zetmeel vallen onder de categorie “snelle koolhydraten”. Deze groep koolhydraten wordt snel en gemakkelijk door het lichaam afgebroken tot glucose; de fysiologische “basissuiker”. Glucose is in beperkte hoeveelheid nodig voor goed fysiologisch functioneren. Alle glucose die niet direct nodig is verhoogt de glucosespiegel in het bloed tot voorbij een maximum toelaatbaar niveau, waardoor een zogenaamde bloedsuikerpiek ontstaat. Zonder beheerssysteem zou zo’n bloedsuikerpiek allerhande  extreme verstoringen in het lichamelijk functioneren veroorzaken, tot aan niveau levensbedreigend. Om de suikerspiegel te managen wordt er door het lichaam insuline aangemaakt die faciliteert in het verdelen van glucose over lichaamscellen. De resterende overmaat glucose die niet direct inzetbaar is, wordt omgezet in vet dat wordt opgeslagen als brandstofreserve. Door veel snelle koolhydraten te consumeren ontstaat daardoor ironisch genoeg ophoping van lichaamsvet, wat in moderne tijden nauwelijks wordt ingezet als brandstof – duursport uitgezonderd. De snelle koolhydraten gaan echter altijd vóór in de verbranding vanwege het “toxische” effect van een te hoge bloedsuikerspiegel.

Het grotendeels elimineren van snelle koolhydraten zoals suiker en zetmeel zorgt er minimaal al voor dat er minder aanmaak is van lichaamsvet, wat leidt tot gewichtsafname: de voornaamste focus van het Atkinsdieet. Nu is Atkins op een gegeven moment wat uit de gratie geraakt en inmiddels is er dus Paleo, ook wel bekend als Low Carb High Fat, afgekort LCHF. Globaal gezien berust Paleo op hetzelfde elimineren van “snelle koolhydraten” maar streeft een meer holistisch doel na van algehele fitheid. Logisch is dan het vermijden van tafelsuiker in gerechten en dranken, of zaken als snoepgoed en gebak. Luxe verwenproducten dus, die met wat discipline eenvoudig zijn te elimineren uit het spreekwoordelijke dagelijks brood. De voornaamste focus bij Paleo ligt echter op het aanpakken van de lastiger te vermijden snelle koolhydraten, de zogenaamde empty carbs; “lege koolhydraten” die wel calorieën leveren, maar nauwelijks voedingswaarde. Denk hierbij aan de vulmiddelen die zijn ingebakken in ons Westerse dieet, zoals brood, witte rijst, pasta, noodles en aardappels. Wat veel mensen niet beseffen is dat daarnaast ook fruit, niet voor niets bekend als snoep van de natuur, en zeker vruchtensap zeer veel “verborgen” suiker introduceert. Vruchten bieden nog een zekere mate van trage koolhydraten, maar vruchtensap is in wezen vaak niet veel meer dan suikerwater zonder de vezelstructuur. Frisdrank uit de natuur zou je het kunnen noemen. Een andere verborgen suikerbron is te vinden in industriële producten zoals broodbeleg (chocopasta, jam), conventionele frisdranken en maaltijdsauzen. Broodbeleg is nog redelijk duidelijk als boosdoener, maar sauzen smaken vaak niet zoet terwijl er wèl veel suiker in zit, o.a. als goedkope vulstof. Het voorbeeld van de schrikbarende hoeveelheid suikerklontjes die verstopt zit in een blikje normale cola is iedereen wel bekend.

Als Paleo’er eet je dus geen klassieke zoetigheid, mijd je secuur de verborgen suikers en laat je ook onze vertrouwde “vulmiddelen” staan, van brood tot pasta. Hoe zit dat dan met de verzadiging van het hongergevoel? In plaats van al die snelle koolhydraten eten Paleo-aanhangers meer eiwit, complexe koolhydraten en vet. Vet vormt bij afwezigheid van snelle koolhydraten een goede bouw- en brandstof, terwijl vezels bijdragen aan de verzadiging en goede darmwerking. Eiwit bevat essentiële aminozuren en levert, nog meer dan vet, een grotere bijdrage aan de verzadiging dan snelle koolhydraten. De complexe, ook wel trage koolhydraten, komen in de regel uit (rauwe, vezelrijke) groente. Ze worden met relatief veel moeite en tijd uit de plantcellen beschikbaar gemaakt door het lichaam, waarbij vaak meerdere enzymen en microflora (goede bacteriën) nodig zijn voor volledige vertering. Dit zorgt voor een zeer geleidelijke afbraak van koolhydraten tot glucose, waardoor de bloedsuikerspiegel vlak blijft en er minder insulinepieken zijn. Paleo is daarmee een zogenaamd laag-glycemisch dieet waarmee het lichaam rustig gedoseerd brandstof ontsluit uit voedsel.

Het effect van al die metabolische rust en regelmaat is dat Paleo’ers zich fitter voelen, minder vaak hoeven te eten en een gezonde BMI hebben. Praktisch gezien is het alleen lastig om de categorie vulstoffen (brood, pasta, aardappels, rijst) te mijden aangezien ze zo sterk verankerd zijn in de gehele Westerse eetcultuur. Verder betekent het wegnemen van snelle koolhydraten dus ook dat er iets voor in de plaats moet komen, namelijk meer eiwit, trage koolhydraten en vet. Het is daarmee niet bepaald een goedkoop dieet en mogelijk is het ook niet al te duurzaam, want waar komt dat eiwit nu precies vandaan? De duurzaamheid en kosten van het Paleodieet, dus bijgevolg de toekomst van een potentiële Paleobox, komen aan bod in Deel 3.

Wouter Franken